Εορτάζεται την Πέμπτη 9 Μαίου μαζί με το σύζυγό της Τιμόθεο. Γύρω από την εορτή
της Αγίας Μαύρας έχει αναπτυχθεί συνειρμικά ένα αρνητικό λαϊκό αίσθημα.
Όχι προς το πρόσωπο της Μάρτυρος αλλά ενδόμυχα σε όλους μας το χρώμα
μαύρο δημιουργεί υποσυνείδητα και άθελα μας μια φοβία.
Δεν
είμαι ειδικός για να αποδώσω τα παραπάνω με την κατάλληλη επιστημονική
ορολογία διαπίστωσα όμως με έκπληξη πληθώρα δοξασιών σχετικά με την
σημερινή ημέρα σε όλη την Ελλάδα. έτσι στη Μεσσηνία οι γυναίκες
αποφεύγουν ετούτη την ημέρα να κόβουν ρούχα,να γνέθουν, να ξένουν μαλλί
(σήμερα δεν θα το βρείτε εύκολα), να πλένουν και να καθαρίζουν ρούχα.
Δεν απέχουν όμως και οι άντρες όπου εμφανίζονται να μην αλωνίζουν τα
χωράφια τους, ναα μην πηγαίνουν στο λιοτρίβι (γιατί θα βγει το λάδι
μαύρο). Οι Κύπριοι τυροκόμοι αλλά και αρκετοί στα νησιά (Κρήτη) δεν
τυροκομούν εκείνη την ημέρα γιατί θα γεμίσει το σπίτι και το τυρί
¨μαύρες" (κατσαρίδες). Το δε γάλα το μοιράζουν στους φτωχούς.Γενικά, ο Μάης, παρόλο που είναι ο μήνας των λουλουδιών, γεννά πολλές προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Γράφει ο Γ.Α.Μέγας "Αυτός
ο μήνας, λέγουν, έχει πολλές κακές ώρες. ...Το Μάη δεν κόβουν ρούχα,
ούτε παντρεύονται γιατί 'τους παίρνει ο Μάης'. .Η δεισιδαιμονία αυτή
συναντάται σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς κι εξηγείται από τη λατρεία
των αρχαίων Ρωμαίων, που το Μαϊο τελούσαν γιορτή προς τιμή των θεοτήτων
του κάτω κόσμου...." Ε, είναι και της "Αγίας Μαύρας" στις 9 του μηνός, ήρθε κι έδεσε! Οι φόβοι κι οι απαγορεύσεις εντείνονται στο έπακρο. "Στη
Μεσσηνία μάλιστα, όποια μέρα πέσει της αγίας Μαύρας, αυτή τη μέρα τηνε
φυλάνε όλο το χρόνο' δεν κόβουν ρούχο, δε λευκαίνουν πανί, δεν
αλωνίζουν, δεν κάνουν ελιές στο λιοτριβειό, γιατί γίνεται μαύρο το
λάδι... Κι οι Κύπριοι χωρικοί τη μέρα αυτή δεν τυροκομούν γιατί γεμίζει
το σπίτι και το τυρί 'μαύρες' (κατσαρίδες)" (Γ.Α.Μέγας, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας").
Γιατί όμως προέκυψαν όλα αυτά και αποτυπώθηκαν στην συνείδηση του λαού και μάλιστα τηρούνται με αυστηρή ευλάβεια;
Είπαμε
και σε προηγούμενο σχόλιο πως ο μήνας Μάης είναι ο πιο αντιφατικός
μήνας. Έτσι έχουν καταγραφεί από τα αρχαία χρόνια σε όλες τις πτυχές της
καθημερινής ζωής που διαδραματίζονταν μέσα στο Μάιο προλήψεις
χαραγμένες στη συνείδηση του λαού πιστεύοντας ότι η ονομασία του μήνα
έχει σχέσει με τη λέξη μάγια και άλλοι ότι το πήρε από την μητέρα του
Ερμή τη Μαία (προστάτευε τη γονιμότητα και την αύξηση των καρπών).
Γνωστό το τραγούδι: Πρωτομαγιά μου τα ριξες τα μάγια και με μάγεψες,
και μ΄έχεις κάνει σαν τρελό, κόρη που σέρνεις το χορό.
ή "...όποιος παντρευτεί το Μάη καταποδομένος πάει..."
Έτσι
στη βιβλιογραφία της λαογραφίας εύκολα κανείς εντοπίζει γνωστές
απαγορεύσεις και φόβους πιστεύοντας πως τα μάγια του μήνα Μαΐου είναι τα
ισχυρότερα. Πάλι όμως παραμένει τι σχέση έχει Η Αγία και το μαρτύριο
της. Θεώρησα σκόπιμο να κάνω μια όχι εκτενή αναφορά στο μαρτύριο της.
Έζησαν το δεύτερο μισό του 3ου αι μ.χ σε μια κωμόπολη της Θηβαΐδας της Αιγύπτου.
Νέοι
με όρεξη για ζωή με σχέδια, όπως όλοι μας που ξεκινάμε μια οικογένεια
παντρεύτηκαν, Τιμόθεος και Μαύρα.Τίποτα το παράξενο ο Επίσκοπος της
Εκκλησίας βλέποντας τον ζήλο του τον χειροτόνησε αναγνώστη και κήρυκα του Ευαγγελίου.
Τα
χρόνια τότε ήταν δύσκολα για τους πρώτους χριστιανούς. Είχαν περάσει
μόλις είκοσι μέρες μετά τον γάμο τους. Ο Τιμόθεος συκοφαντήθηκε από
φθονερούς γείτονες ειδωλολάτρες και οδηγήθηκε στον ηγεμόνα της Θηβαΐδας
που ήταν τότε ο Αρριανός. ο οποίος του ζήτησε να του παραδώσει τα βιβλία
των χριστιανών που χρησιμοποιούσε για να κατηχεί τους νέους
Χριστιανούς. Ο Τιμόθεος όμως αρνήθηκε να τα παραδώσει, λέγοντας ότι τα
θεωρεί παιδιά του πνευματικά.
Έτσι
ξεκίνησε η γνωστή ιστορία. Ο τοπικός ηγεμόνας Αρριανός αντλώντας δύναμη
από ένα διάταγμα του αυτοκράτορα τον υπέβαλε σε φρικτά βασανιστήρια.Οι
συναξαριστές της εκκλησίας αναφέρουν πως πρώτα έβαλαν μέσα στα αυτιά του
Μάρτυρα πυρακτωμένα σίδερα, με αποτέλεσμα να λιώσουν οι κόρες των
ματιών του και να πέσουν στο έδαφος. Κατόπιν έδεσαν τους αστραγάλους
πάνω σε τροχό φιμώνοντάς τον. 'Επειτα έδεσαν μια βαριά πέτρα στον
τράχηλό του και τον κρέμασαν σε ένα δέντρο. Όλα αυτά τα βασανιστήρια ο
Τιμόθεος τα υπέμενε με άκρα υπομονή,προσευχή και καρτερικότητα.
Ο
Ηγεμόνας πληροφορήθηκε πως ήταν νιόπαντρος και διέταξε να φέρουν
μπροστά του την γυναίκα του. Αρχικά προσπάθησε με κολακείες
υπενθυμίζοντας το μικρό της ηλικίας τους και λέγοντάς της πως τα άνθη από τα στέφανα του γάμου είναι ακόμη φρέσκα και μοσχοβολούν.
Η Αγία δέχθηκε να μιλήσει στον άντρα της με τη διαφορά όχι για να τον μεταπείσει αλλά για να τον ενδυναμώσει.Μόλις
έμαθε την ανέλπιστη τροπή που πήραν τα πράγματα ο Αρριανός εξοργίστηκε
και παρέδωσε και την αγία στα βασανιστήρια. Πρώτα πρώτα, λοιπόν,
της ξερίζωσαν τις τρίχες του κεφαλιού της και στη συνέχεια της έκοψαν τα
δάχτυλά της. Έπειτα την βύθισαν ολόκληρη μέσα σε ένα καζάνι γεμάτο νερό
που κόχλαζε. Επειδή όμως η Αγία, αν και ήταν μέσα στο βραστό νερό, δεν
έπαθε το παραμικρό έγκαυμα, ο Αρριανός σχημάτισε τη γνώμη ότι το νερό
δεν ήταν θερμό, αλλά ψυχρό. Έτσι, για να το διαπιστώσει, πρόσταξε να του
ραντίσουν το χέρι. Τότε η Αγία πήρε με τη χούφτα της νερό και το έριξε
πάνω στο χέρι του. Το νερό αυτό ήταν τόσο καυτό με αποτέλεσμα να
λιώσει το δέρμα του ηγεμόνα Πάλι όμως δεν πείστηκε και διέταξε να
σταυρώσουν και τους δύο Αγίους. Πάνω στο σταυρό, ο ένας παρότρυνε τον
άλλον να υπομένει καρτερικά τα βασανιστήρια και να μην υποχωρήσει.
Ο
Συναξαριστής όμως συνεχίζει κατά την παράδοση και αναφέρει τα τρία
οράματα που είδε ενώ η Αγία Μαύρα ήταν κρεμασμένη στο σταυρό. την
πλησίασε ‐σαν σε έκσταση‐ ο διάβολος, προσφέροντάς της ένα ποτήρι γεμάτο
με μέλι και γάλα. Της πρότεινε μάλιστα να το πιει για να ξεδιψάσει και
να αντέξει στους πόνους. Η Αγία κατάλαβε την πλάνη και δεν δέχτηκε το
ποτήριο. Για δεύτερη φορά επιχείρησε να την παραπλανήσει εμφανιζόμενος
στην Αγία δείχνοντάς της ένα ποτάμι
απʹ όπου έτρεχε μέλι και γάλα και της πρότεινε να πιει. Εκείνη όμως για
δεύτερη φορά αρνήθηκε και τότε ήρθε η θεία επέμβαση.
Ο Θεός βλέποντας την πίστη της έδωσε τέλος στις κακόβουλες παρεμβάσεις
του μισόκαλλου. Άγγελος Κυρίου παρουσιάστηκε μπροστά της και σαν άλλος
ξεναγός και υπηρέτης της έδειξε τα βραβεία τους.Παίρνοντάς την από το
χέρι.την
οδήγησε στον ουρανό δείχνοντάς της έναν θρόνο με μια στολή λευκή μαζί
με ένα στεφάνι. ʺΑυτά ετοιμάστηκαν για σέναʺ. Λίγο πιο πάνω της έδειξε
άλλον θρόνο με την ίδια στολή και ένα στεφάνι. ʺΑυτά προορίζονται για
τον άντρα σου. γιατί αυτός υπήρξε η αιτία της σωτηρίας σου.Μετά από εννιά μέρες παρέδωσαν και οι δύο την ψυχή τους στον Κύριο.Οι
δύο νεόνυμφοι στέφθηκαν με τον στέφανο του μαρτυρίου εννιά μέρες μετά
πάνω στο σταυρό σφραγίζοντας έτσι την σύντομη επίγεια στέψη τους
εις αντάλλαγμα της ουράνιας και αιώνιας.Δεν είναι τυχαίο που η Εκκλησία στην ακολουθία του γάμου ψάλλει το "Άγιοι Μάρτυρες οι καλώς αθλήσαντες και στεφανωθέντες..." ο Τιμόθεος και η Μαύρα δεν έμειναν απλοί αναγνώστες και θεατές των λόγων του Κυρίου αλλά έγιναν αθλητές στεφανωθέντες.
Όπως
διαπιστώσατε και μόνοι σας το συγκλονιστικό μαρτύριο που διασώζουν οι
συναξαριστές δεν αφήνει περιθώρια για φοβίες και προκαταλήψεις
προερχόμενες από το όνομα του Μήνα ή το όνομα της Αγίας Μαύρας.
Σήμερα η Αγία Μεγαλομάρτυς Μαύρα και ο Μεγαλομάρτυς Τιμόθεος θεωρούνται προστάτες της πόλης Λευκάδας από το 1331, η
οποία παλιότερα ονομαζόταν ʺΑγία Μαύραʺ. Αλλά και σε πολλά μέρη της
χώρας μας έχουν ανεγερθεί περικαλέστατοι ναοί τιμώντας την ένδοξον μνήμη
τους.
Πηγές: Γ.Α.Μέγας, Ελληνικές εορτές, Δημ. Λουκάτου Εισαγωγή στη Λαογραφία, Β.Λαμνάτου, Οι μήνες στην αγροτική Ζωή, Νικ. Ψιλάκης, Λαϊκές τελετουργίες, Μ.Γρηγοράκης, Κρητικά Λαογραφικά, Εφημερίς του Ηνωμένου Κράτους των Ιονικών Νήσων, Εφημερίδα Αθηνά 1841, Ιερά Μητρόπολη Λευκάδας & Κερκύρας,
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Ἦχος Δʹ
Μαρτύρων σύλλογος νῦν εὐφραίνεται·
Ἀγγέλων ἅσμασι μεγαλύνομεν
την μνήμην ὑμῶν Ἅγιοι
ἅπαντες μελῳδοῦντες
καί πιστῶς ἐκβοῶντες,
χαίροντες· τῆς Τριάδος
Δυάς Μαρτύρων καί κλέος,
Τιμόθεε καί Μαῦρα,
ὑπέρ ἡμῶν ἀεί πρεσβεύσατε.
