Κίνδυνος για Ελιές -Αμπέλια από το βακτήριο Xylella fastidiosa

Το βακτήριο Xylella fastidiosa είναι ένας επιβλαβής οργανισμός καραντίνας που εντοπίστηκε τον Οκτώβριο του  2013, στην Νότια Ιταλία σε δύο διαφορετικές περιοχές της  επαρχίας Λέτσε(Lecce), στην Περιφέρεια της Απουλίας(Apulia).

Η παρουσία του είναι εντυπωσιακή αφού βρέθηκαν να έχουν μολυνθεί περίπου 80.000 στρέμματα ελαιοδέντρων. 

Επίσης  επιβεβαιώθηκε η εμφάνισή του στην  αμυγδαλιά,  σε φυτά πικροδάφνης και δένδρα βελανιδιάς. Τα συμπτώματα χαρακτηρίζονται από  «καψίματα» στα φύλλα και ταχύτατη αποπληξία(ξήρανση) των δένδρων. Πρόκειται για την πρώτη αναφορά επιβεβαιωμένης παρουσίας του συγκεκριμένου επιβλαβούς οργανισμού στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε παγκόσμιο επίπεδο ο  επιβλαβής αυτός οργανισμός έχει αναφερθεί ότι προσβάλλει περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη φυτών, όπως ελιές, εσπεριδοειδή , αμπέλια , ροδακινιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές, βυσσινιές, μουριές, μηδική καθώς και δασικά δένδρα όπως τη βελανιδιά, τη φτελιά, το σφεντάμι και θάμνους όπως η πικροδάφνη.  Επιπλέον πολλά άγρια χόρτα, ζιζάνια, και θάμνοι μπορεί να φέρουν το βακτήριο χωρίς να δείχνουν συμπτώματα.

Για πολλά χρόνια η παρουσία του  βακτηρίου  Xylella fastidiosa περιοριζόταν στον Καναδά, στις Η.Π.Α, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία, στην Κόστα Ρίκα, στην Παραγουάη και τη Βενεζουέλα.  Επιπλέον το 1994 για πρώτη φορά αναφέρθηκε προσβολή σε αχλαδιές στην Ταιβάν και στη συνέχεια το 2000 στην ίδια χώρα σε αμπελώνες.   

Το παράδοξο  είναι πως  δεν αναφέρεται  στη βιβλιογραφία, ότι η ελιά προσβάλλεται από το βακτήριο.

 Όμως, η αναφορά το έτος 2010, ότι στην περιοχή του Λος Άντζελες(Η.Π.Α),  ελιές ξεραίνονταν ταχύτατα, μετά την εμφάνιση μαραμένων  φύλλων και ξερών κλαδιών, οδήγησε τις έρευνες στην αναζήτηση του παθογόνου αίτιου. Δυστυχώς το 2013, επιβεβαιώθηκε η  εμφάνιση του καταστροφικού αυτού βακτηρίου στους ελαιώνες της Απουλίας, στη  Ν. Ιταλία.  Σημειώνεται ότι η περιοχή αυτή  βρίσκεται πολύ κοντά στην Ελλάδα στην οποία  καλλιεργούνται ευαίσθητες καλλιέργειες όπως είναι η ελιά, τα εσπεριδοειδή  και το αμπέλι.

Στην Ελλάδα μέχρι  σήμερα δεν έχει εντοπιστεί το παθογόνο αυτό, ενώ  η   παρουσία του δεν έχει επιβεβαιωθεί στην υπόλοιπη Ευρώπη εκτός της Ιταλίας.

Ο αποτελεσματικότερος τρόπος διασποράς του συγκεκριμένου οργανισμού σε μακρινές αποστάσεις είναι η μετακίνηση από μολυσμένες περιοχές προσβεβλημένων φυτών, προκειμένου να φυτευτούν σε άλλες περιοχές. Επιπλέον,  το βακτήριο μεταδίδεται από τα μολυσμένα φυτά στα υγιή, με έντομα – φορείς, όπως είναι διάφορα τζιτζικάκια και άλλα μυζητικά ημίπτερα (Εικ. 1).Όμως,  για την περίπτωση της Ιταλίας δεν έχει ακόμα ταυτοποιηθεί ο φορέας μετάδοσης του παθογόνου αυτού οργανισμού.

Σημειώνουμε ότι στα μολυσμένα δένδρα ελιάς, το βακτήριο αρχικά φράσσει τα αγγεία του ξύλου, εμποδίζοντας τη μεταφορά του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, με αποτέλεσμα την καχεκτική του ανάπτυξη και τελικά την ξήρανσή του. Τα αρχικά συμπτώματα  είναι ξηράνσεις σε μεμονωμένα φύλλα, που μοιάζουν με «κάψιμο»,  έπειτα ξηραίνονται οι  βραχίονες και ακολουθεί ταχύτατη αποπληξία των δένδρων 

.Επίσης αναφέρεται μαρασμός του φυλλώματος και των βλαστών, νανισμός και νέκρωση των δένδρων. Πολλά από τα μολυσμένα  ελαιόδεντρα στην Ιταλία ήταν μεγάλης ηλικίας, δηλαδή 100 ετών, και παρουσιάζουν εκτός των παραπάνω συμπτωμάτων εκτεταμένο καστανό μεταχρωματισμό των αγγείων του ξύλου.

Αυτή τη στιγμή, η κατάσταση στην Ιταλία είναι κρίσιμη, αφού τα δέντρα που έχουν μολυνθεί προγραμματίζεται να εκριζωθούν και να καούν. Παράλληλα γίνεται μεγάλης κλίμακας κλάδεμα των ελαιοδέντρων, για να αφαιρεθούν τα μολυσμένα μέρη των δένδρων.

Επιπλέον η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Εκτελεστική της Απόφαση 2014/87

αναφορικά «με  τα μέτρα  για την πρόληψη της εξάπλωσης στην Ένωση του οργανισμού  Xylella fastidiosa (Wells kai Raju)», απαγόρευσε την κυκλοφορία  φυτών ελιάς  προς φύτευση από την Επαρχία Λέτσε της Περιφέρειας Απουλία της Ιταλίας.

Επίσης, για ορισμένα καλλωπιστικά και  δασικά φυτά που αναφέρονται στο Παράρτημα I καθώς και κηπευτικά του Παραρτήματος ΙΙ, της 2014/87/ΕΕ Εκτελεστικής Απόφασης της Επιτροπής,  από την παραπάνω επαρχία, απαγορεύεται η διακίνησή τους  εάν δεν έχουν υποβληθεί σε δειγματοληψίες και επίσημες δοκιμές προκειμένου  να διαπιστωθεί ότι είναι απαλλαγμένα από το συγκεκριμένο οργανισμό.

Επειδή ο δραστικότερος τρόπος εξάπλωσης του βακτηρίου από χώρα σε χώρα και από περιοχή σε περιοχή  είναι με τη μεταφορά μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού, δηλαδή δενδρυλλίων και φυτών ευαίσθητων φυτικών ειδών, θα πρέπει οι εισαγωγείς, οι διακινητές φυτωριακού υλικού, τα Κέντρα Κήπων, οι πολίτες και οι παραγωγοί  να είναι πολύ προσεκτικοί, ιδιαίτερα αν αυτά προέρχονται από την Ιταλία.

Με τα νέα δραματικά δεδομένα που έχουν προκύψει, το βακτήριο Xylella fastidiosa αποτελεί μια νέα μεγάλη απειλή για τις κύριες καλλιέργειες τις Αργολίδας, δηλαδή τις ελιές, τα αμπέλια και τα εσπεριδοειδή που είναι καλλιέργειες ευαίσθητες σε αυτό το παθογόνο.

Πιστεύουμε ότι οι λανθασμένες ενέργειες που έγιναν στο παρελθόν να μην  επαναληφθούν, γιατί διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι ολέθριες.

Χαρακτηριστικά αναφερόμαστε στην υπόθεση της τριστέτσας, την καταστρεπτική ίωση που προσβάλλει τα εσπεριδοειδή, η οποία «έφτασε» στην περιοχή μας με μολυσμένα δενδρύλλια από την Ισπανία, το 1994 και το 2001, με τις γνωστές δυσμενείς επιπτώσεις στην  Αργολίδα. Πρέπει λοιπόν ο καθένας από τη θέση του να συμβάλλει στην αποφυγή εισόδου της νέας μεγάλης απειλής για τις κύριες καλλιέργειες της Αργολίδας, γιατί σε διαφορετική περίπτωση οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για την παραγωγή και για την οικονομία της περιοχής.

Σημειώνουμε ακόμη ότι τα συμπτώματα των προσβεβλημένων ελαιοδέντρων από το βακτήριο Xylella fastidiosa μοιάζουν με αυτά  της αδρομύκωσης (βερτισιλλίωση) της ελιάς που οφείλεται στο μύκητα Verticillium dahliae.

Έτσι σε περίπτωση διαπίστωσης ύποπτων συμπτωμάτων όπως αυτών του «καψίματος» των φύλλων και της ταχύτατης ξήρανσης δένδρων ελιάς, αμυγδαλιάς, βελανιδιάς,  και θάμνων πικροδάφνης να επικοινωνούν με την Υπηρεσία μας  στα τηλέφωνα 2752360304-300-299-250.