Η εδραίωση της Φραγκοκρατίας στην Μεσσηνία (1206 - 1262 μ.Χ.) Γ΄ΜΕΡΟΣ

 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ Β ΜΕΡΟΣ .....

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Έχοντας εξετάσει την ιστορική πορεία της Μεσσηνίας στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, από την στιγμή της κατάκτησής της ως το έτος 1262, το οποίο για λόγους που έχουν εξηγηθεί ανωτέρω θεωρήθηκε ορόσημο του τέλους μιας πρώτης περιόδου της Φραγκικής κυριαρχίας στην Μεσσηνία, είναι δυνατόν να διατυπωθούν κάποιες τελικές κρίσεις για την συγκεκριμένη περίοδο.

(α)Οι Φράγκοι κατακτητές κατέλαβαν σχετικά εύκολα την Μεσσηνία και τον υπόλοιπο Μοριά. Το γεγονός έχει την εξήγησή του. Ήδη πριν την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Φράγκους το 1204, η τελευταία διερχόταν  περίοδο κρίσεως. Ειδικά στην επαρχία υπήρχε εξαθλίωση κοινωνική, ανέχεια και σκληρότητα των τοπικών αρχόντων. Τα περισσότερα κάστρα ήσαν ανίσχυρα να αντέξουν μακροχρόνια πολιορκία, αρκετά φρούρια στον μεσσηνιακό χώρο ήσαν μισοερειπωμένα και παλιά. Άλλωστε δεν υπήρχε και μεγάλη διάθεση αντίστασης των ντόπιων. Οι τοπικοί άρχοντες, μετά από σύντομη πολιορκία των φρουρίων τους, τα παρέδιδαν στους φράγκους με τον όρο να διατηρήσουν την περιουσία και τα προνόμιά τους. Περισσότερο ενδιαφέρονταν για το προσωπικό τους μέλλον παρά νοιάζονταν να αντισταθούν στον ξένο εισβολέα. Πολλοί Έλληνες άρχοντες με ευκολία έγιναν σύμβουλοι και οδηγοί των Φράγκων υποδεικνύοντας τους τόπους και τους τρόπους κατάκτησης αυτών. Όσο για τα λαϊκά κοινωνικά στρώματα, η φραγκική κατάκτηση δεν σήμαινε καμία αλλαγή στην ζωή τους, παρά μόνον εναλλαγή του αφέντη τους. Η μόνη σοβαρή ελληνική αντίσταση στον ''Κούντουρα ελαιώνα'' οδήγησε σε ήττα από τους Φράγκους και εδραίωσε την ξενική κυριαρχία στον μεσσηνιακό χώρο.

(β)Ο τρόπος οργάνωσης της Φραγκοκρατίας στην Μεσσηνία με τις βαρωνίες, τους τοπικούς Φράγκους άρχοντες υποτελείς (λιζίους), τα τιμάρια και τους δουλοπαροίκους, παρουσίαζε ομοιότητες με το βυζαντινό φεουδαρχικό σύστημα (ύπαρξη τιμαρίων, δουλοπαροίκων).

(γ)Η κατεχόμενη Μεσσηνία στα χρόνια 1204-1262 (κατά την περίοδο που εξετάσαμε), αλλά και για μερικά χρόνια αργότερα έχει συνδέσει την ιστορία της με την οικογένεια των Βιλλεαρδουίνων. Ήδη από την στιγμή της κατάκτησής της οι δύο μεσσηνιακές βαρωνίες Καλαμών και Αρκαδίας (Κυπαρισσίας) κατοχυρώθηκαν στον Γοδεφρίδο Βιλλεαρδουίνο και διαδοχικά πέρασαν στους δύο γιους του, Γοδεφρίδο Β' και Γουλιέλμο. Δεν πρέπει να λησμονείται η διπλή ιδιότητα των Βιλλεαρδουίνων ως βαρώνων της Μεσσηνίας και ταυτόχρονα ηγεμόνων του Πριγκηπάτου του Μορέως. Με αυτό το σκεπτικό εξετάσθηκαν και αναφέρθηκαν γεγονότα που μερικές φορές μπορεί να φαίνονται άσχετα με την Μεσσηνία, ωστόσο συνδεόμενα με αυτήν. Διότι κάθε απόφαση των Βιλλεαρδουίνων, κάθε τους ενέργεια η εκστρατεία, ανάλογα με την επιτυχή ή μη έκβασή της, μπορούσε να επηρεάζει αντίστοιχα την Μεσσηνία. Για παράδειγμα, οι επιτυχημένες εκστρατείες κατά των ελληνικών φρουρίων του Μοριά, απεμάκρυναν την ελληνική απειλή από την μεσσηνιακή ειδικότερα, και πελοποννησιακή γενικότερα επικράτεια των Βιλλεαρδουίνων. Ένα ατυχές αποτέλεσμα, όπως η αιχμαλωσία του Γουλιέλμου στην μάχη της Πελαγονίας, επιδρούσε αρνητικά στην Μεσσηνία.

(δ)Αν θέλουμε να κάνουμε μία συνολική αποτίμηση της περιόδου 1204-1262 στον μεσσηνιακό χώρο, θα μπορούσε να ειπωθεί πως είναι χρόνοι ακμής που συμπίπτουν με την ακμή του Πριγκηπάτου του Μορέως και το απόγειο της δόξας των Βιλλεαρδουίνων. Νέα κάστρα χτίζονται, παλαιότερα επισκευάζονται, πλούτος και μεγαλείο χαρακτηρίζουν την αυλή των Βιλλεαρδουίνων. Η Μεθώνη και η Κορώνη, βενετοκρατούμενες, εξελίσσονται σε σημαντικά κέντρα διαμετακομιστικού εμπορίου από και προς την Ανατολική Μεσόγειο και σε σταθμούς των ταξιδευτών προς τους Αγίους Τόπους.

(ε)Το 1262, τρία έτη μετά την μάχη της Πελαγονίας, αποτελεί σημαντική ιστορική καμπή για την συνέχιση της Φραγκοκρατίας. Είναι ο πρώτος σοβαρός κλονισμός της φραγκικής δύναμης, η οποία στο εξής θα ακολουθήσει φθίνουσα πορεία. Η Μεσσηνία, γειτνιάζοντας με τον Μυστρά, έδρα των Παλαιολόγων, θα αισθανθεί αρκετά γρήγορα την ελληνική απειλή. Είναι η αρχή του τέλους της φραγκικής κυριαρχίας στον Μοριά.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(11)Χρονικό Μορέως, στ. 1791 κ.ε., στ. 1865, Chronique παρ. 117 κ.ε., Morel-Fatio, Libro de los fechos, παρ.144 κ.ε.

(12)Χρονικό Μορέως στ. 2755-2790 κ.ε., Chronique, παρ.189 κ.ε., Libro de los fechos, παρ.210 κ.ε.

(13)Όταν η κούρτη εκδίκαζε φονικές υποθέσεις, οι επίσκοποι δεν συμμετείχαν διότι το αντικείμενο των υποθέσεων αυτών δεν ταίριαζε στο ιερατικό τους αξίωμα (Χρονικό Μορέως, στ.2013-2016).

(14) Βλ. Πάπα Ιννοκεντίου Γ' Epistolae, βιβλίο ΧΙΙΙ, στην Migne, Patrologia Latina, CCXIV-CCXII. Επίσης Μίλλερ, Η Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι, τ.Α', σελ. 86-87, Αθήναι 1910 (μτρφρ. Σ.Λάμπρου).

(15).Χρονικό Μορέως, στ.2095-2437, Le Livre de la Conquête, εκδ. Buchon, Paris 1845, Morel Fatio, Libro de los fechos σελ.34-43, έκδ. 1885, Γενεύη.

(16).Livre de la Conquête, σελ. 79. Επίσης, αναφέρεται στον Hoρf, Chroniques Graecoromaines, σελ.100-101, Βερολίνο 1873.

(17)Επίσης Miller, Η Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι, τ.Α', σελ. 129-130.

(18)Το Χρονικό του Μορέως εσφαλμένα αναφέρει ότι παραχώρησε στους Βενετούς Μεθώνη και Κορώνη, γαιτί αυτοί τις ακτείχαν ήδη από το 1206 (στ.2780-2785 και 2854-2859).

(19)Χρονικό Μορέως,στ.2800-3042, Chronique σελ. 91-95, Αραγωνικό Χρονικό σελ.48-49.

(20)Miller,Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι,τ.Α' σελ.81, Αθήνα 1910.

(21)Για τα φρούρια της Μεσσηνίας και του Μοριά υπάρχει το βιβλίο Ι.Σφηκόπουλος, Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήναι 1968.

(22)Σύμφωνα με την οργάνωση της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο, ο ηγεμόνας δεν έχει το δικαίωμα να παραχωρήσει τα φέουδα ή φρούρια των υποτελών του δίχως την σύμφωνη γνώμη και των άλλων Φράγκων ευγενών μετά από σύγκλιση κούρτης, συνέλευσης, ''παρλαμά'').

(23)Για την περιγραφή των γεγονότων πριν την μάχη της Πελαγονίας, για την ίδια την μάχη και την αιχμαλωσία του Γουλιέλμου, αναφέρονται με λεπτομέρειες το Χρονικό του Μορέως, στ.3110 κ.ε., Chronique παρ.278 κ.ε., Morel Fatio, Libro de los fechos, σελ.53 κ.ε.

(24)Αξίζει να σημειωθεί ως πληροφοριακό στοιχείο πως, όταν ο Γουλιέλμος αισθάνθηκε πως πλησίζε ο θάνατός του, πήγε να τελευτήσει την ζωή του στο φρούριο της Καλαμάτας, όπου είχε γεννηθεί (Χρονικό Μορέως στ.7757-7765).

            ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Α. ΠΗΓΕΣ.

1)Μιχαήλ Ακομινάτου του Χωνιάτου τα σωζόμενα, εκδ. Σ.Λάμπρου, τ.Α',Β', Αθήναι 1879-1880.

2)Ιννοκεντίου Γ', Πάπα Ρώμης Epistolae, βιβλίο XIII, Migne, Patrologia Latina, τόμοι CCXIV-CCXVII.

3)Longnon, Livre de la Conquête de la princèe de l' Amorèe, Chronique de Morèe, Paris 1911.

4)A.Morel Fatio, Libro de los fechos et conquistas de principado de la Morea, Geneva 1895.

5)Schmitt, The Cronicle of Morea (Το Χρονικό του Μορέως), επανεκδ. Της αρχικής του 1904.

6)Villeardouin, La conquête de Constantinople, ed. E.Faral, Paris 1961.

Β. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)Μ.Κορδώση, Η κατάκτηση της νότιας Ελλάδας από τους Φράγκους, Ιστορικά και τοπογραφικά προβλήματα, θεσσαλονίκη 1986.

2)Σ. Λάμπρου, Ιστορία της Ελλάδος, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, τ.ΣΤ', Αθήνα 1908.

3)Longnon, L' Empire latin de Constantinople et la principaute de la Morèe, Paris 1966.

4)Μίλλερ, Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι, τ.Α' (μτφρ. Σ.Λάμπρου), Αθήναι 1910.

5)Μουνδρέα, Τοπωνυμικά της Μεσσηνίας (στην εποχή της Φραγκοκρατίας), Πρακτικά Α' Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Σπάρτη 1975.

6)Ι.Σφηκόπουλος, Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήναι 1968.

7)Φρ.Χέρτσμεργκ, Ιστορία της Ελλάδος από της λήξεως του αρχαίου βίου μέχρι σήμερα (μτφρ.Π.Καρολίδου), τ.Α'.Β', Αθήναι 1906.

8)Hopf, Chroniques Greco-romanes, Berlin 1873.