Στη βορειοανατολική πλευρά της Αίθουσας του Θρόνου υπάρχει
ένας μακρύς διάδρομος. Μια διακλάδωσή του, στη βορεινή γωνία του κτηρίου,
οδηγούσε σε αποθήκη λαδιού όπου βρέθηκαν, στη θέση τους, υπολείμματα από 16
μέγάλα πιθάρια.
Απέναντι από την Αίθουσα του Θρόνου, στα δεξιά, υπάρχει
σειρά από πέντε δωμάτια διαφορετικών διαστάσεων.
Το βορειοδυτικότερο περιείχε δώδεκα πιθάρια για λάδι και
πουάριθμα μικρότερα άλλων σχημάτων αγγεία. Πολλά από αυτά είχαν γραπτή
διακόσμηση και φαίνεται πως σ´ αυτή την αποθήκη φυλαγόταν η καλύτερη ποιότητα
λαδιού.
Τα άλλα δωμάτια αυτής της σειράς πρέπει να ήταν άδεια την
ημέρα της πυρκαϊάς ή είχαν αποθηκευμένα φθαρτά υλικά. Αλλά λίγο πάνω από το
δάπεδο του μεσαίου δωματίου, στην επίχωση, βρέθηκαν πολλά μικρά θραύσματα από
ελεφαντόδοντο, καμμένα και μαυρισμένα από τη φωτιά και πολύ σπασμένα.
Σίγουρα είχαν πέσει απο το επάνω δωμάτιο και ανήκαν μάλλον
σε χτένια, βούρτσες και κοσμηματοθήκες των κυριών του ανακτόρου, που θα είχαν
τα διαμερίσματά τους στο επάνω πάτωμα.
Στο διάδρομο και απέναντι σχεδόν από την πλάγια πόρτα του
Προδόμου, που βρίσκεται μπροστά στην Αίθουσα του Θρόνου, διατηρούνται στη θέση
τους οχτώ πέτρινα σκαλοπάτια του κλιμακοστασίου, που οδηγούσε στον επάνω όροφο.
Οι μετρήσεις που έγιναν στα σκαλοπάτια αυτά και οι υπολογισμοί για τον
απαραίτητο για τη σκάλα χώρο, δείχνουν πως αρχικά θα υπήρχαν 21 ίσως σκαλοπάτια
προς τον επάνω όροφο.
Στην απέναντι πλευρά του κτηρίου, που και σ΄αυτήν πιθανώς
οδηγούσε επίσης μια πόρτα από τον Πρόδομο, διατηρούνται υπολείμματα από δύο
σκαλοπάτια ενός άλλου κλιμακοστασίου. Το κλιμακοστάσιο αυτό, μετά από εννέα
σκαλοπάτια είχε ένα πλατύσκαλο.
Γυρίζοντας κατόπιν δεξιά, και ύστερ´ από δύο ή τρία
σκαλοπάτια έβρισκε κανείς ένα δεύτερο πλατύσκαλο. Στρίβοντας πάλι δεξιά, μετά
εννέα ή δέκα σκαλοπάτια, έφτανε σ´ ένα διάδρομο του επάνω ορόφου, που βρισκόταν
σε ύψος περίπου 3,25 μ. από το δάπεδο του ισογείου.
Ο μακρύς διάδρομος συνεχίζεται πέρα από το βορειοανατολικό
κλιμακοστάσιο και φτάνει σε μια διακλάδωση που στρίβει αριστερά, δίπλα απο το
μεγάλο Προστώο της Αίθουσας του Θρόνου. Εδώ, μπαίνει κανείς σ´ ένα προθάλαμο,
που οδηγεί προς τα αριστερά, σε δύο δωμάτια που δεν περιείχαν τίποτα το
αξιόλογο, εκτός από δύο-τρία ενδιαφέροντα αγγεία. Μια άλλη πόρτα του προθαλάμου
οδηγεί κατ´ ευθείαν εμπρός σε Πυλώνα, με ξύλινο κίονα στην πρόσοψή του,
τοποθετημένο σε πέτρινη βάση.
Ο Πυλώνας άνοιγε βορειοανατολικά σε μία αρκετά μεγάλη
περιτειχισμένη αυλή, στρωμένη με κονίαμα. Αυτή μπορεί ναήταν η ιδιαίτερη αυλή,
όπου ησύχαζε ο βασιελύς, όταν επιθυμούσε μοναξιά ή όταν ήθελε να γλυτώσε απο
ενοχλήσεις. Ο τοίχος που την κλείνει ολόγυρα οπωσδήποτε ανήκει στην τελευταία
οικοδομική φάση του ανακτόρου.
Σε παλιότερες φάσεις,
υπήρχε ένας δρόμος που οδηγούσε από αυτόν τον Πυλώνα προς την βορειο-ανατολική
άκρη της Ακρόπολης. Στον νεώτερο αυτό τοίχο της αυλής που δεν επικοινωνούσε με
τον έξω χώρο, υπάρχει, απέναντι περίπου από τον Πυλώνα, ένα μικρό, σχεδόν
τετράγωνο, άνοιγμα. Έτσι φαίνεται πιθανό, ότι τρεχούμενο νερόερχόταν ως εκεί.
Δε βρέθηκαν ίχνη που να δείχνουν πως υπήρχε μες στην αυλή μόνιμη δεξαμενή
νερού. Ίσως βρισκόταν πάντοτε εκεί ένα πιθάρι γεμάτο.
Πέρα απο τη βορειοδυτικήν άκρη της αυλής, βλέπει κανείς το
μοναδικό τμήμα που διατηρήθηκε από τον αρχικό εξωτερικό τοίχο του Κεντρικού
Κτηρίου του ανακτόρου. Η πρόσοψή του αποτελείται από μεγάλους πωρόλιθους
-αγκωνάρια- τοποθετημένους ισοδομικά, που έχουν όμως ιδιάζουσες ενώσες,
ανοιχτές σε σχήμα V. Όλα τα αγκωνάρια της δεύτερης από το έδαφος σειράς έχουν
στην επάνω επιφάνειά τους τρύπες (τόρμους) για τη στερέωση (γόμφωση) ενός
μεγάλου οριζόντιου ξύλινου δοκαριού με πάχος γύρω στα 0,30 μ. Περίπου τέσσερεις
ή πέντε δόμους ψηλότεραυπήρχε πιθανόως ένα άλλο όμοιο δοκάρι απλωμένο σε όλο το
μήκος του τοίχου. Εάν υπήρχαν ανοίγματα για παράθυρα, οι ενδείξεις δεν το
βεβαιώνουν, το κατώτερο δοκάρι θα μπορούσε να χρησιμεύσει για κατώφλι και το
ανώτερο για ανώφλι (πρέκι).
Λίγο βορειοδυτικότερα, πέρα απ´ την αυλή, υπάρχει, στον
εξωτερικό τοίχο, ένα μάλλον πλατύ κοίλωμα -εσοχή- για αισθητικούς πιθανώς
λογους, όπου ίσως να υπήρχε παράθυρο. Έξω από τον τοίχο, ακόμη
βορειοδυτικότερα, μια μεγάλη έκταση γεμάτη από αγκωνάρια που έπεσαν από αυτόν,
έχει μείνει όπως ακριβώς βρέθηκε. Κοιτάζοντας από την αυλή μπορούμε να δούμε
πέντε έως έξι σειρές από αυτά τα αγκωνάρια. Κάθε μια, πιθανώς, αντιπροσωπεύει
και ένα δόμο.
Είναι φανερό πως ένα μεγάλο τμήμα του τοίχου έπεσε
μονοκόμματο προς τα έξω όταν η φωτιά που αφάνισε το ανάκτορο βρισκόταν στη
μεγαλύτερή της ένταση. Η συγκεντρωμένη στην Αποθήκη 32 ποσότητα λαδιού θα
μπορούσε κάλλιστα να είχε πάρει φωτιά με εκρηκτική δύναμη.
Επιστρέφοντας στον προθάλαμο, μπορούμε να σταθούμε για να
σημειώσουμε ότι βρέθηκε γεμάτος από θραύσματα περισσότερων από είκοσι μεγάλων
πιθαριών και πολλών μικρότερων αγγείων. Τα πιθάρια που στο μεγαλύτερο μέρος
τους είχαν πέσει από τον επάνω όροφο, πειρείχαν λάδι και είναι φανερό ότι το
εύφλεκτο περιεχόμενό τους προκάλεσε την καταστρεπτική μανία των φλογών.
Σκορπισμένα μες στα καμμένα συντρίμμια βρέθηκαν 19 τεμάχια από ενεπίγραφες
πινακίδες. Πολλές απ´ αυτές αναφέρονται σε ελαιόλαδο διαφόρων ειδών και
χρήσεων.
Νοτιοανατολικότερα, υπάρχει ένα μακρύ και στενό δωμάτιο
λουτρού, το μοναδικό στο είδος του που ως τώρα έχει αποκαλυφθεί σε Μυκηναϊκό
ανάκτορο στην ηπειρωτική Ελλάδα με την εγκατάστασή του αρκετά καλά διατηρημένη.
Στον νοτιοανατολικό τοίχο του δωματίου, μέσα σε πήλινο πεζούλι επιχρισμένο με
κονίαμα, βρίσκεται ένας πήλινος λουτήρας με γραπτές διακοσμήσεις.
Ο λουτήρας είναι του τύπου με τις ελαφριά προς τα μέσα
πιεσμένες πλευρές. Ο λουόμενος πιθανώς καθόταν μέσα, ενώ ο υπηρέτης ή ένας
βοηθός έχυνε νερό απάνω του. Ένα βοηθητικό πήλινο σκαλοπάτι, επιχρισμένο με
κονίαμα, διευκόλυνε να μπει κανείς στο λουτήρα. Στην ίδια πλευρά μ΄αυτόν, στη
νότια φωνιά του δωματίου, υπάρχει επίσης ένα υψηλό πήλινο πεζούλι, επιχρισμένο
με κονίαμα, μέσα στο οποίο είναι τοποθετημένα δυο μεγάλα πιθάρια περίπουτ 1,20
μ. ύψος. Θα περιείχαν ίσως το νερό που χρειαζόταν για το λουτρό. Στον πυθμένα
του νοτιοδυτικού πιθαριού βρέθηκαν εφτά κοινές κύλικες και στο άλλο εννέα, μαζί
με μερικά άλλα μικρά αγγεία. Μια κύλιξ ακέραιη βρέθηκε στον πυθμένα του ίδιου
του λουτήρα. Αυτά τα δοχεία χρησίμευαν, χωρίς αμφοβολία, για να χύνουν νερό
πάνω στον λουόμενο.
Επιστρέφοντας από τον προθάλαμο και την διακλάδωση προς τον
κύριο διάδρομο και βγαίνοντας από την είσοδο αριστερά, συναντούμε μια μικρή
στοά, που είχε στην πρόσοψή της, προς την αυλή του ανακτόρου, δυο ξύλινους
κίονες. Οι κίονες στηρίζονταν σε λίθινες βάσεις και έιχαν στο κατώτερο μέρος
τους ένα διακοσμητικό περίζωμα από κονίαμα. Τα αποτυπώματα στο κονίαμα δείχνουν
ότι κάθε κίονας είχε 60 ραβδώσεις. Οι κίονες θα στήριζαν έναν εξώστη, από όπου
οι γυναίκες, τα παιδιά και άλλοι θεατές θα μπορούσαν να παρακολουθούν άνετα τις
τελετές που αναμφίβολα γίνονταν στην αυλή με την ευκαιρία επισήμων γεγονότων.
Στη νοτιοανατολικη άκρη της στοάς αυτής, υπάρχουν δύο
πόρτες, η μια πλάι στην άλλη. Η δεξιά οδηγούσε σε μια κλίμακα, από την οποία
σώζονται τρία σκαλοπάτια και μέρος από ένα τέταρτο. Αυτή η σκάλα ανέβαζε στον
επάνω όροφο μιας πυργοειδούς κατασκευής δίπλα στο Πρόπυλο, που θα μπορούσε να
ήταν το φυλάκιο ή το αρχηγείο της φρουράς των ανακτόρων. Η άλλη πόρτα, στ´
αριστερά, άνοιγε σε ένα διάδρομο, απ´ όπου, στρίβοντας αριστερά, μπαίνουμε σε
ένα μάλλον μεγάλο και κομψό δωμάτιο με μια εστία, την Αίθουσα της Βασίλισσας.
Η αίθουσα αυτή καταστράφηκε πολύ απο την πυρκαϊά.
Η φωτιά εκεί είχε
αναμφίβολα φουντώσει από το λάδι που ήταν αποθηκευμένο στα πιθάρια του απάνω
ορόφου που είχαν πέσει στον προθάλαμο. το λάδι θα είχε χυθεί στο λουτρό, και
πιθανώς στο πλαϊνό δωμάτιο. το πάτωμα στην Αίθουσα της Βασίλισσας, που κάποτε
πιθανόν να είχε γραπτές διακοσμήσεις, έπαθε σοβαρές βλάβες και μάυρισε, ενώ οι
πέτρες στους τοίχους του δωματίου ασβεστοποιήθηκαν.
Το ασβεστοκονίαμα που είχε τις τοιχογραφίες έπεσε σε
κομμάτια στο πάτωμα. Έχουν αποκαλυφθεί αρκετά απ´ αυτά τα κομμάτια, ώστε να
γίνεται φανερό ότι θέματα με παραστάσεις ζώων, όπως γρύπες, λιοντάρια σε φυσικό
μέγεθος, ή πάνθηρες και άλλα ζώα, ήταν αγαπητά και παριστάνονταν πιθανώς στους
τέσσερεις τοίχους.
Η εστία, στο κέντρο της αίθουσας, αν και πολύ μικρότερη από
την αντίστοιχη στην Αίθουσα του Θρόνου, ήταν, ωστόσο, διακοσμημένη με τον ίδιο
τρόπο, και με περισσότερη ακόμη λεπτότητα, με φλογοειδή, ζητοειδή, και
σπειροειδή κοσμήματα. Μπορεί να μετρήσει κανείς τέσσερεις ως πέντε διαδοχικές
στρώσεις από κονίαμα, που η καθεμιά είχε γραπτή διακόσμηση.
Μια πόρτα στη βορειοανατολική γωνία της Αίθουσας της
Βασίλισσας οδηγούσε σε μια άλλη περιτειχισμένη αυλή, όμοια με τη διπλανή αυλή
του βασιλέως, στην οποία επίσης δεν μπορούσε κανείς να μπει απ΄έξω. Στο δάπεδο,
κοντά στην πόρτα, βρέθηκαν περίπου τρεις δωδεκάδες γραπτοί ψευδόστομοι αμφορείς
διαφόρων μεγεθών. Δύο ή τρεις σειρές από μικρές τρύπες που χωρίζουν κατά μήκος
την αυλή μπορεί να χρησίμευαν για την τοποθέτηση πασσάλων, ώστε να φράζονται
τμήματα του χώρου, για να παίζουν τα παιδιά ή για να στήνεται τέντα που θα
έδινε σκιά ή ίσως για να βάζουν σκοινί για το στέγνωμα των ρούχων.
Μια άλλη πόρτα από την Αίθουσα της Βασίλισσας οδηγούσε σε
ένα διάδρομο, από όπου μια διακλάδωση έφερνε σε μικρό δωμάτιο, στη γωνιά του
κτηρίου. Οι τοίχοι εδώ ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες πολύ κατεσρταμμένες
δυστυχώς από την πυρκαϊά. Το πάτωμα ήταν χωρισμένο σε σειρές από τετράγωνα
(επτά επί επτά), με λεπτοεργασμένα ποικίλα γραμμικά σχέδια κατά μήκος των τοίχων
και, σε λοξές σειρές, χταπόδια, δελφίνια και άλλα ψάρια, δοσμένα με σχετική
φυσικότητα. Ο στενός διάδρομος είχε επίσης γραπτές διακοσμήσεις στο πάτωμά του.
Ένα χταπόδι και γραμμικά σχέδια.
Ένα γειτονικό δωμάτιο προς τα νοτιοδυτικά, προσιτό μόνον από
το διάδρομο, ήταν μάλλον αποχωρητήριο. Δέκα εφτά ψυδόστομοι αμφορείς, ήταν
τοποθετημένοι στο πάτωμα στα αριστερά της πόρτας. Κον΄τα στην ανατολική γωνιά,
κάτω από το άνοιγμα μιας μεγάλης πέτρινης πλάκας, μπορούσε να τρέξει νερό σ´
έναν υπόγειο οχετό.
Οι θολωτοί τάφοι
Περίπου 90 μέτρα από την πύλη, προς τα βορειοανατολικά,
περνώντας μέσα από έναν ελαιώνα, φτάνει κανείς σ´ ένα θολωτό τάφο, που η θόλος
του αναστηλώθηκε στα 1957 από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Αν και κτισμένος με μικρές πλακωτές πέτρες, είναι ωστόσο
μεγάλος τάφος, με διάμετρο 9.35 μ. Η θόλος είχε καταρρεύσει μέχρι το επάνω
μέρος του ανοφλίου και ο θάφος είχε γεμίσει με χώματα που βρέθηκαν τελείως
ταραγμένα, γιατί προφανώς είχε συληθεί στην αρχαιότητα. Οι συλητές όμως ήταν
ασυνήθιστα απρόσεκτοι, και γι´ αυτό μεγάλης αξίας ευρήματα απόμειναν στον τάφο.
Ανάμεσα στα αντικείμενα που βρέθηκαν, περιλαμβάνονται πολλά
χρυσά, μαζί και μια βασιλική σφραγίδα με παράσταση φτερωτού γρύπα, δύο
δαχτυλίδια, κοσμήματα σε σχήμα γλαύκων, κι ένα περίαπτο σε σχήμα ασπίδας.
Επίσης 250 χάντρες από αμέθυστο και διάφορους άλλους λίθους, καθώ ςκαι θραύσματα
από χάλκινα όπλα κλπ.
Υπολείμματα ενός άλλου θολωτού τάφου βρίσκνται σχεδόν στην
ίδια απόσταση, προς νότον του λόφου των ανακτόρων. Σχεδόν ολόκληρη η θόλος έχει
αποκοπεί περί τα 0,30 μ. από το δάπεδο. ένα μεγάλο μέρος του δαπέδου βρέθηκε
άθικτο και σε έξη επίσης άθικτες λακκοειδής ταφές, κάτω απ´ αυτό, αποκαλύφθηκαν
πολλά πολύτιμα αντικείμενα: τέσσερεις μεγάλοι πίθοι, που καθένας περιείχε ένα
σκελετό, 22 χάλκινα ξίφη και εγχειρίδια, διάφορα χάλκινα σκεύη, μεγάλη συλλογή
αγγείων, και ένας θαυμάσιος σφραγιδόλιθος, που παριστάνει κάπρο που αμύνεται.
Οι λακκοειδείς τάφοι και το δάπεδο έχουν τώρα σκεπαστεί και κανένα μέρος του
τάφου δεν είναι ορατό.
Περίπου ένα χιλιόμετρο, κάτω στο δρόμο προς την πεδιάδα,
βρέθηκε ένας άλλος θολωτός τάφος, που επίσης πρέπει να έχει κάποια σχέση με την
τοποθεσία του ανακτόρου. Σκάφτηκε στο 1939. Βρέθηκε κι αυτός συλημένος, αλλά
πολλά αντικείμενα είχαν απομείνει απ´ τη σύληση μεταξύ των οποίων άφθονα
κομμάτια από σκαλιστό ελεφαντοκόκκαλο, χρυσές χάντρες, ημιπολύτιμοι λίθοι και
υαλόμαζα.
Νεκροταφείο από θαλαμοειδής τάφους για τους ιδιώτες που
κατοικούσαν στην κάτω πόλη, γύρω απ´ την ακρόπολη, έχει βρεθεί στις πλευρές
μιας ράχης, περίπου 500 μ. δυτικά του ανακτόρου. Τρεις τάφοι ανασκάφτηκαν και
έδωσαν μερικά καλά αγγεία και άλλα αντικείμενα. Δύο από τους θαλαμοειδείς
αυτούς τάφους βρέθηκαν σε κατάσταση καταρρέυσεως και ξαναγεμίστηκαν με χώμα.
Πηγή: Το Ανάκτορο του Νέστορος: Σύντομος Οδηγός
Συγγραφείς: Blegen, Carl-Rawson, Marion
Έκδοση: Γεν. Διεύθυνσις Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεως, 1970...messinia-guide.gr