Σκάρμιγκα - Μεταμόρφωση : Στο διάβα των αιώνων !

ΣΚΑΡΜΙΓΚΑ - Μεταμόρφωση Πυλίας

Η Μεταμόρφωση απέχει 5-6 χλμ. ΒΑ. της Χώρας Πυλίας, μετονομάσθηκε, επί το «ελληνικότερον», από Σκάρμηγγας -η παλιά ονομασία που μέχρι σήμερα διατηρείται από τους ντόπιους- σε Μεταμόρφωση, το 1827, λαμβάνοντας το όνομα της παλιάς εκκλησιάς που σώζεται και είναι αφιερωμένη στην Αγιά Σωτήρα, όπως την ξέρουν στην Πυλία

 Το χωριό Σκάρμηγγας (ή Σκάρμιγγας) περιλαμβάνεται στην απογραφή των Βενετών επί του Προνοητή Francesco Grimani του 1700, ως οικισμός που ανήκει στο territorio του Ναβαρίνου.
Περιγράφεται ως χωριό στο οποίο υπάρχουν δύο εκκλησίες, του Σωτήρα και της Παναγίας

Μνημονεύεται, επίσης, σε αρχειακές πηγές της Λατινικής Αρχιεπισκοπής των Πατρών, του 15ου αιώνα, και συγκεκριμένα σε συμβολαιογραφικές πράξεις νοταρίων της Μεθώνης.

Σε συμβόλαιο της 10ης Δεκεμβρίου του 1479 αναφέρεται το territorio Scarminzanorum και σε άλλο της 3ης Φεβρουάριου του 1480 αναφέρεται το χωριό των Σκαρμιγγιανάδων.

Η παλαιότερη μνεία που εντοπίστηκε για το χωριό ανάγεται στις αρχές του 13ου αιώνα, στο

1212, και απαντά σε επιστολή του Πάπα Ιννοκέντιου του Γ', στην οποία ο Σκάρμηγγας αναφέρεχαι ως Εscaminges. 

Πρόκειται για έναν οικισμό βυζαντινών χρόνων, η παρουσία του οποίου επιβεβαιώνεται ήδη από τις γραπτές πηγές στις αρχές του 13ου αιώνα.

 Μικρή έρευνα στο ετυμολογικό του ονόματος μας οδήγησε στη βυζαντινή λέξη

Παράγωγα-Σκάρμιγκας -Σκαραμαγγάς

«σκαρραμάγγιον» που σημαίνει το πολυτελές και διαφορετικών χρωμάτων μεταξωτό ύφασμα, καθώς επίσης και το χειριδωτό χιτώνα από ίδιο ύφασμα που έφεραν οι αυλικοί και οι άρχοντες του Βυζαντίου, και επίσης στο «σκαραμαγγάς», που σημαίνει αυτόν που κατασκευάζει ή πωλεί σκαραμάγγια, παραφθορά του οποίου θεωρούμε ότι είναι ο Σκάρμηγγας (Σκαραμαγγάς, Σκαρμαγγάς, Σκάρμηγγας)
.
Το τοπωνύμιο υποδηλώνει, επίσης, την ύπαρξη παραγωγής και

εμπορίας μεταξιού, προϊόντος που γνωρίζουμε ότι παρήγαγε η Πελοπόννησος και η περιοχή της Μεσσηνίας κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Να θυμηθούμε ότι το κύριο εξαγωγικό λιμάνι ήταν η Μεθώνη, κόμβος και σταθμός των Θαλάσσιων εμπορικών οδών της αυτοκρατορίας και της Βενετίας αργότερα.
Αλλά και σύμφωνα με την μελέτη του Πανεπιστημίου Fribourg το ύφασμα σεντόνης  που επικάλυπτε την Αγία Τράπεζα στις εκκλησίες

 Τί διατηρήθηκε όμως στην περιοχή; 

Στην ανατολική έξοδο του σημερινού χωριού,υπάρχει η εκκλησία που έδωσε το νέο όνομα στο χωριό, η Μεταμόρφωση του Σωτήρα ή Αγιά Σωτήρα.

Είναι η παλαιότερη διατηρούμενη εκκλησία, η οποία θα μας απασχολήσει παρακάτω.

Στη θέση «Πέρα Χωριό», σε απόσταση 350 μ. περίπου προς Β. της Αγιάς Σωτήρας, διατηρείται

εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο .

Ο ναός, σήμερα εξ ολοκλήρου ανακαινισμένος εξωτερικά και εσωτερικά, είναι μονόχωρη δρομική εκκλησία με μεγάλη ημικυκλική αψίδα Ιερού και καλύπτεται με δίρριχτη στέγη.

Ο ναός διατηρείτο ημιερειπωμένος και σε μεγαλύτερο μήκος, αλλά κατά την ανακαίνισή του έλαβε τη σημερινή μορφή.

 Μια τρίτη εκκλησία, που τιμάται στο όνομα του Αγίου Κωνσταντίνου , μικρότερη της προηγούμενης, μονόχωρη, με δίριχτη στέγη, ανακαινισμένη και αυτή, διατηρείται βορειότερα, σε

μικρή απόσταση της προηγούμενης, στη θέση «Παλιβούλι».

Και οι δύο ναοί, στην κατάσταση αυτή, δεν επιτρέπουν εξαγωγή συμπερασμάτων για πρωιμότερη της τουρκοκρατίας χρονολόγηση, πριν να υπάρξει συστηματική έρευνα.

Στη θέση «Λουτρά», δυτικά από την Αγιά Σωτήρα περί τα 300μ., διασώζονται δύο- τρία μεγάλα κομμάτια τοιχοποιίας με αργολιθοδομή και πλίνθους από κτίριο βυζαντινών χρόνων, το οποίο φαίνεται ότι έχει καταστραφεί πριν από αρκετά χρόνια με σκαπτικό μηχάνημα για τις ανάγκες της καλλιέργειας του αγρού.

 Η περιοχή αυτή γύρω από την Αγιά Σωτήρα είναι διάσπαρτη με όστρακα, κυρίως μεταβυζαντινής και νεότερης εποχής.

Νεότερα κτίσματα σε χρήση μέχρι σήμερα, ως αποθήκες και σταύλοι, υπάρχουν στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας.

Ο χαρακτήρας και η χρονολογική τους ταυτότητα δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί.

Και οι τρεις εκκλησίες ήταν κτισμένες πάνω ή κοντά σε πλούσια κεφαλάρια νερού που ρέουν μέχρι σήμερα, όπως η πηγή κάτω από το Ιερό της Μεταμόρφωσης, με τη μικρή δεξαμενή στη νότια πλευρά, σύγχρονη του ναού, σήμερα είναι διαμορφωμένη με τσιμέντο.

 Ο Σκάρμηγγας υπήρξε μέχρι πρόσφατα, πριν από την ανάπτυξη του σύγχρονου οδικού δικτύου, η θέση- σταθμός των δρόμων και διαδρομών προς την ορεινή δυτική Πυλία, προς την Τριφυλία και προς την άνω μεσσηνιακή πεδιάδα, γεγονός το οποίο συνδυαζόμενο με την προνομιούχο θέση του εξαιτίας των πηγών, δικαιολογεί και ερμηνεύει ισχυρότερα την ύπαρξή του στα μέσα βυζαντινά χρόνια -αν όχι και παλαιότερα- και τη διατήρησή του μέχρι σήμερα.

 Από τα μνημεία που διατηρήθηκαν το σημαντικότερο και εκείνο που μας παρέχει τις περισσότερες πληροφορίες είναι η εκκλησία της Μεταμόρφωσης.

 Σήμερα το μνημείο αποτελείται από κυρίως ναό με αψίδα Ιερού τρίπλευρη σε κάτοψη εξωτερικά και ημικυκλική εσωτερικά, νάρθηκα μονόχωρο, ίσου πλάτους με το μέγιστο πλάτος του κυρίως ναού (αυτό της εγκάρσιας κεραίας του), και εξωνάρθηκα, ισοπλατή με το ναό, ανοικτό, υπό μορφή προστώου .

Ο ναός της Μεταμόρφωσης Σωτήρος.

Οι εξωτερικές διαστάσεις του ναού είναι 11μ. μήκος και 6,30μ. πλάτος.
Επιχρισμένα εξωτερικά είναι η αψίδα και ο δυτικός τοίχος, και ολόκληρος ο ναός εσωτερικά, με δάπεδο σύγχρονο στρωμένο με πλακάκια.
Έχει μία και μοναδική είσοδο στη δυτική πλευρά και τρία φωτιστικά ανοίγματα, το ένα στην κόγχη του Ιερού και από ένα μεταγενέστερο της αρχικής οικοδομικής φάσης στη νότια πλευρά του κυρίως ναού και του νάρθηκα.
Ο ναός εδράζεται σε κρηπίδα και είναι κτισμένος με το χαλαρό πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής, με μονή οριζόντια σειρά πλίνθων και με μονή πλίνθο ή συμπλέγματα πλίνθων σε σχήματα γεωμετρικά ή γράμματα στους κατακόρυφους αρμούς.
Πλίνθινη ζώνη μαιάνδρου διατηρείται κάτω από το γείσο της στέγης μη σωζόμενη σε όλο το μήκος στη βόρεια πλευρά- και κάτω από αυτήν πλίνθινη οδοντωτή ταινία.
 Ο τύπος και τα επιμέρους αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία του μνημείου, καθώς και η συγκριτική ανάλυση και με μια σειρά μνημείων του ελλαδικού χώρου, επέτρεψαν στους μελετητές αρχαιολόγους να προσδιορίσουν ότι ο ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού και μπορεί να χρονολογηθεί στους μέσους βυζαντινούς χρόνους.
Ο ναός της Μεταμόρφωσης ταυτίστηκε με το μνημείο που έχει αποτυπώσει -χωρίς να παραδίδει όνομα- ο Antoine Blouet στον πρώτο τόμο του έργου Expédition Scientifique de Morée, ο οποίος λανθασμένα αναφέρει ότι βρίσκεται στα μισά του δρόμου από το Ναβαρίνο στη Μεθώνη και ότι καταστράφηκε από τις ορδές του Ιμπραήμ.